با سلام:

انسان بايد پيوسته در حال دعا و راز و نياز باشد چه گرفتار باشد و چه نباشد امام محمدباقر (ع) مى‏فرمايند: ينبغى للمؤمن ان يكون دعامه فى الرخاء نحواً من دعائه فى الشدة سزاوار است براى مؤمن كه دعايش در وقت راحتى همان گونه باشد كه در وقت سختى است»،(1) پس نبايد دعا كردن را منحصر در وقت گرفتارى كرد. از طرفى پافشارى در دعا كردن خودش ذاتاً مطلوب و باعث قرب انسان مى‏شود چه دعا استجابت بشود چه نشود. رسول اكرم (ص) مى‏فرمايند: رحم‏الله عبداً طلب من‏الله عزّ و جلّ حاجة فالحّ فى الدعاء، استجيب له او لم يستجب له خدا بيامرزد بنده‏اى را كه از خداى عز و جل حاجتى را طلب كند پس در دعاء كردن پافشارى كند، چه (دعايش) استجابت بشود و چه نشود»،(2) رى‏اصل‏دعا كردن خوب و مطلوب است كه رسول اكرم (ص) مى‏فرمايند: ترك الدعاء معصية ترك دعا خود معصيت است»،(3). دعا جزء رسوم عبوديت و از بهترين عبادت‏ها است حضرت مى‏فرمايند: الدعاء مخ العباده. دعا مغز عبادت است»،(4). امّا گاهى دعا يا اصلاً استجابت نمى‏شود و يا استجابت آن به تأخير مى‏افتد و اين عللى دارد كه پاره‏اى از آن اين‏ها است: 1- تضييع حق الهى: از مولا على (ع) درباره اين آيه شريفه اُدْعُونِي أَسْتَجِبْ لَكُمْ سؤال شد پس چرا دعا مى‏كنيم ولى اجابت نمى‏شويم (و دعايمان مستجاب نمى‏شود)؟ حضرت فرمودند: قلب‏هاى شما به سبب هشت خصلت خيانت مى‏كند اولش اين است كه شما خدا را شناختيد ولى حق او را آنچنان كه بر شما واجب كرده ادا نكرديد پس اين شناخت‏تان بدردتان نمى‏خورد. با اين خيانت كدامين دعا براى‏تان مستجاب شود؟ اين خود شما بوديد كه درها و راه‏هاى استجابت را مسدود ساختيد،(5). 2- خوردن مال حرام: شخصى به رسول اكرم (ص) عرض كرد: اُحبّ ان يستجاب دعائى دوست دارم دعايم مستجاب شود» حضرت فرمودند: طهّر مأكلك و لا تدخل فى بطنك الحرام خوردن خود راپاكيزه كن‏وحرام رادر شكم خود داخل نكن»،(6). 3- قساوت قلب: امام صادق (ع) مى‏فرمايند: ان‏الله لا يستجيب دعاء بظهر قلب قاس خداوند مستجاب نمى‏كند آن دعايى را كه از پشت قلب سنگدل برخيزد»، (همان،(7). 4- غفلت قلب: رسول اكرم (ص) مى‏فرمايند: اعلموا ان‏الله لا يقبل دعاءً عن قلب غافل بدانيد كه خداوند دعائى را كه از قلب شخص غافل برخيزد، نمى‏پذيرد»،(8). 5- گناه: امام محمدباقر مى‏فرمايند: ان العبد يسأل الحاجة فيكون من شأنه قضاؤها الى اجل قريب او الى وقت بطى‏ء، فيذنب العبد ذنباً فيقول‏الله تبارك و تعالى للملك: لا تقضى حاجته و احرمه ايّاها، فانه تعرّض لسخطى و استوجب الحرمان منّى بنده (از خدا) حاجت (خود) را مسألت مى‏كند و اين صلاحيت را هم دارد كه حاجتش زود يا (كمى) دير برآورده شود، بعد گناهى مرتكب مى‏شود خداوند تبارك و تعالى به ملك مى‏فرمايد: حاجتش را برآورده نكن و او را از (رسيدن به) آن حاجت محروم گردان زيرا خود را در معرض سخط من قرار داد و خود محروم كردن من را بر خود واجب ساخت»،(9). 6. مناقضت‏باحكمت‏الهى: على (ع) مى‏فرمايند: ان‏كَرَم‏الله‏لاينقض حكمته فلذلك لا تقع الاجابة فى كل دعوة همانا كرم خدا حكمتش را نمى‏شكند پس به همان دليل است كه در هر دعايى اجابت قرار نمى‏گيرد (بلكه بعضى از دعاها چون مطابق حكمت الهى است به اجابت مى‏رسد)،(10). بنابراين اگر خداوند تعالى كريم است، حكيم هم هست وقتى كرم با حكمت در تناقض نبود دعا مستجاب مى‏شود و گرنه به اجابت نمى‏رسد. خلاصه از طرفى بايد پافشارى بر دعا داشت و از طرفى نبايد برآوردن حاجت را حَتْم دانست به قول قرآن: عَسى‏ أَنْ تَكْرَهُوا شَيْئاً وَ هُوَ خَيْرٌ لَكُمْ وَ عَسى‏ أَنْ تُحِبُّوا شَيْئاً وَ هُوَ شَرٌّ لَكُمْ. چه بسا چيزى را خوش نداشته باشيد در حالى كه همان برايتان بهتر است و چيزى را دوست داشته باشيد در حالى كه همان برايتان بدتر است»،(11)

پى‏نوشت‏

(1) (ميزان الحكمه، ج 3، ص 251، ر 5564)

(2) (همان، ص 268، ر 5666). به‏قد

(3) (همان، ص 245، ر 5518)

(4) (همان، ر 5519)

(5) (همان، ص 255، ر 5593)

(6) (همان، ص 256، ر 5599)

(7) ص 257، ر 5610)

(8) (همان، ر 5606)

(9) (همان، ص 258، ر 5614)

(10) (همان، ص 259، ر 5619)

(11) (بقره، آيه 216).